Mal Rejimi

Mal rejimi aile hukuku anlamında önemli bir konu olup eşlerin mal varlığı yönetimi ve tasfiyesi hakkındaki hak ve yükümlülüklerini düzenler. Dolayısıyla bir evlilik birliği içinde kadın erkeğin mallarını nasıl idare edeceği ve boşanma durumunda malların hangi esasa göre tasfiye edileceği veya paylaşılacağı hususu tamamen buna bağlıdır. Boşanma avukatı olarak malların yönetilmesine dair rejimler konusunda sık sorulan bazı sorulara verdiğimiz cevaplar şu şekildedir.

Mal rejimi türleri nelerdir?

2002 yılında yeni yürürlüğe giren Medeni Kanun’a göre aile hukuku kapsamında yasal olarak belirlenmiş rejimler şunlardır:

• Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
• Mal Ayrılığı Rejimi
• Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
• Mal Ortaklığı Rejimi

Mal rejimlerinden herhangi birini seçebilir miyim?

Evet bireyler yasal olarak kanunda belirlenmiş olan rejimlerinden herhangi birini seçmekte hukuken özgürdür. Evlilik öncesi, nikah sırasında ya da evlendikten sonra taraflar rejim seçebilir veya sonradan değiştirebilir. Ancak sonradan yapılan evlilik sözleşmesinin geçmişe etkili olup olmayacağı tartışmalı bir konudur.

Herhangi bir rejim seçmezsek hangi rejime tabi oluruz?

Eğer taraflar bir malvarlığı rejimini seçme konusunda anlaşmaya varmamışlarsa veya ayrıca bir evlilik sözleşmesi yapmamışlarsa yasal rejim olan “edinilmiş mallara katılma” rejimine tabi olacaklardır. Ancak bize edinilmiş mallara katılmayı çok sorunlu bir rejim olarak görüyoruz ve evlenecek kişilere mutlaka evlilik sözleşmesi yaptırmalarını tavsiye ediyoruz. Burada akla gelen diğer soru ise “mal rejimi sözleşmesi veya evlilik sözleşmesi yapılmazsa mal paylaşımı nasıl olur” sorusudur. Bu sorunun cevabı ise kişisel mal ve edinilmiş mal ayrımına göre belirlenmektedir.

Edinilmiş mal ve kişisel mal ayrımı nasıl yapılır?

Mal rejimi sona erdiğinde tasfiye sırasında hangi tarafın diğer taraftan ne kadar alacağı olduğunun hesabında bir malın kişisel mal mı yoksa edinilmiş mal mı olduğu son derece önemlidir ve tasfiye ve alacakların belirlenmesi buna göre yapılır. Dolayısıyla bir malın edinilmiş mi yoksa kişisel mal mı olduğu ayrımı son derece önemlidir. Medeni Kanun mal tiplerinin belirlenmesi konusunda bazı açıklamalar belirtmiş ve ayrıca bir malın kişisel mi yoksa edinilmiş oluduğunun kanıtlanamaması durumunda malın edinilmiş sayılacağına dair karine belirlemiştir.

Kişisel mallar nelerdir?

Kişisel mallar tarafların tamamen şahsi malı sayılan ve paylaşıma tabi olmayan mal türlerdiri. Medeni Kanun’da sayılmış olan kişisel mallar özellikle şunlardır:

• Malvarlığı rejimi kurulmadan önce eşlerden birine ait olan mallar,
• Miras veya karşılıksız kazanma yoluyla elde edilen mallar,
• Kişisel kullanıma özgülenmiş eşyalar,
• Manevi tazminat alacakları,
• Kişisel bir malın yerine geçen değerler.

Edinilmiş mallar nelerdir?

Edinilmiş mallar, evlilikten sonra edinilen ve paylaşıma tabi olan malları ifade etmektedir. Medeni Kanun’a göre edinilmiş mal olarak kabul edilecek mallar ise şunlar olarak belirlenmiştir:

• Çalışma karşılığında elde edilmiş mallar,
• Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kuruluşlarının yaptığı ödemeler ile yardım sandıkları ile benzeri kurumların yaptığı ödemeler,
• Çalışma gücü kaybı nedeniyle ödenmiş tazminatlar,
• Kişisel malların gelirleri,
• Edinilmiş bir malın yerine geçen değerler.

Mal rejimi nasıl değiştirilebilir?

Eşler evlilikleri müddetince tabi olduklarını malvarlığı rejimini, yeni bir evlilik sözleşmesi yaparak değiştirebilir. Ayrıca kanunda belirtilen haklı sebplerin varlığı halinde eşler dava yoluyla da mal rejimini değiştirebilir. Aşağıdaki durumların varlığı halinde eşlerin dava yoluyla rejimi değiştirmeleri mümkündür.

• eşlerden birisinin temyiz gücünü kaybetmesi.
• eşlerden birinin borca batık olması.
• eşlerin ortak olduğu bir malda diğer eşin payına haciz konulması.
• eşler arasındaki müşterek mülkiyet durumunun tehlikeye düşmesi.
• eşlerin ortak olduğu bir mal üzerinde yapılacak bir tasarrufa (satış, kiralama, kefalet vb) diğer eşin haklı bir sebep olmadan onay vermemesi.

Malların tasfiyesi nedir?

Mal rejiminin tasfiyesi, rejimi son ermesinden sonra gündeme gelir. Eşler arasındaki rejimin türüne göre taraflar arasındaki mallar tasfiye edilir. Bir başka ifadeyle rejimin tipine göre mallar taraflar arasında “dağıtılır” ve “denkleştirilir” denmektir. Sıkça yanlış bilinen bir husus da boşanma davası sırasında mal paylaşımı yapılacağının sanılmasıdır. Oysa çekişmeli boşanma davasında hakim pay paylaşımı yapmaz. Taraflar malları kendileri analaşarak tasfiye edebileceği gibi daha sonra mal paylaşımı davası da açabilirler.

Mal rejiminin tasfiyesi davası ne zaman açılır?

Rejiminin tasfiyesi davası, malvarlığı rejimi sona erdikten sonra açılacaktır. Pek çok boşanma davasında mal paylaşımı veya tasfiyesi yapıldığı yolunda yanlış bir kanıya sahiptir. Oysa boşanma davasında malvarlığı rejimine ilişkin bir tasfiye yapılmaz ve malvarlığı rejimi davası boşanmadan sonra gündeme gelen bir davadır. Mal paylaşım davasının ne zaman açılacağına dair kanunda netlik olmadığından Yargıtay‘ın zamanaşımının 1 yıl ve 10 yıl olduğuna dair farklı kararları mevcuttur.

Av. İlker ATAMER