Sermaye Piyasası Suçları
Sermaye Piyasası Suçları
Sermaye piyasası suçları finans hukuku kapsamına giren ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda düzenlenmiş özel finansal suçlardır. Bu suçlar genel olarak piyasa dolandırıcılığı ve sermaye piyasasında mevzuata aykırı sermaye işlemleri yapma şeklinde iki kategoriye ayrılabilir.
1. Borsa Manipülasyonu İle Piyasa Dolandırıcılığı
Sermaye piyasası dolandırıcılığı diğer adıya borsa manipülasyonu suçu Sermaye Piyasası Kanunu’nun 107. maddesinde iki ayrı suç türü olarak düzenlenmiştir. Piyasa işlemi bazlı dolandırıcılık suçu, sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını manipüle etmek amacıyla alım veya satım yapmak ya da emir işlemleri yoluyla arz talep ve fiyatları kastlı olarak etkilemektir. Bu suçun cezası 3 ila 5 yıl arası hapis ve suçun işlenmesi yoluyla elde edilen maddi menfaat kadar para cezasıdır.
Bilgi bazlı piyasa dolandırıcılığı ise esasen spekülasyon yoluyla yapılan bir dolandırıcılıktır. Nitekim SKP madde 107/2 bu suç şu şekilde tanımlanmıştır: “sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi vermek, söylenti çıkarmak, haber yaymak, yorum yapmak veya rapor hazırlamak yoluyla maddi menfaat temin etmektir”. Bu suçun kanunda öngörülen cezası ise 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezasıdır. Görüleceği üzere bu tür sermaye piyasası suçlarının cezası neredeyse aynıdır tek fark para cezası miktarındadır.
2. Usulsüz Borsa İşlemi Suçları
Yukarıda değindiğimiz borsa manipülasyonu dışında kalan başka sermaye piyasası suçları da mevcuttur. Bu suçlar teknik anlamda manipülasyon içermese de sermaya piyasası mevzuatına aykırı işlem ve faaliyetleri kapsamaktadır. Bu suçların başında mevzuata aykırı şekilde piyasa aracı arz etme, izahname yayınlamama, izinsiz sermaye piyasası faaliyeti yapma, güveni kötüye kullanma, sahtecilik ve izinsiz kripto para hizmeti sunma ile kripto para zimmetidir.
2.1. Usulsüz Halka Arz
İhraç olunacak veya halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının Sermaye Piyasası Kurulu’na (SPK) kaydettirilmesi zorunludur. Buna aykırı hareket edilmesi ve onaylı izahname yayımlama yükümlülüğünü yerine getirmeden sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi suç teşkil ettiği gibi, onaylı bir ihraç belgesi olmadan sermaye piyasası araçlarının satılması da usulsüz halka arz suçu teşkil edecektir. Onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satma suçunun cezası 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 günden 10.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar.
2.2. İzahname Yayımlamama
Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca halka arz olunacak veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin izahnamenin, halka arz edilmeden ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin ise ihraç belgesinin SPK tarafından onaylanması zorunludur. 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 115. maddesi gereği onaylı izahname yayımlamadan sermaye piyasası araçlarını halka arz etme veya onaylı ihraç belgesi olmaksızın sermaye piyasası araçlarını satma suçunun cezası ise 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 günden 10.000 güne kadar adli para cezasıdır.
2.3. Sermaye Piyasasında İzinsiz Faaliyette Bulunma
Sermaye piyasasında izinsiz olarak faaliyette bulunanlar 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Bu kişiler, bu suçun icrası kapsamında aynı zamanda birinci fıkrada tanımlanan suçu da işledikleri takdirde, sadece bu fıkrada tanımlanan suçtan dolayı cezaya hükmedilir ve ceza %50 oranında artırılmaktadır. Dikkat edileceği üzere kanun sermaye piyasası suçları için benzer cezai düzenlemeler ve yaptırımlar getirmiştir. Ceza arasındaki tek fark hapis cezasında alt sınırın 2 veya 3 yıl olması ile para cezasının miktarı yönündedir.
2.4. İzinsiz Kripto Varlık Hizmeti Sağlama
Sermaye piyasası suçları arasında sayılan izin almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcı olarak daha açık bir ifadeyle kripto para borsası faaliyet yürüten kişiler için de 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 günden 10.000 güne kadar adli para cezası verilecektir. Eğer izinsiz kripto hizmet sağlama fiilini yapanlar gerçek tüzel kişi ise yani bu faaliyet şirket üzerinden yürütülmüşse şirketin yetkilileri cezai sorumluluk taşıyacaktır.
2.5. Kripto Varlık Zimmeti
Kripto varlık hizmet sağlayıcısı bir şirkette görev yapan ve görevi nedeniyle kontrolünde olan kripto varlıkları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren kişiye 8 yıldan 14 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası öngörülmüş ve ayrıca zarara uğrayan kripto varlık hizmet sağlayıcının zararını tazmin yükümlülüğü getirilmiştir. Eğer fail, işlediği zimmet suçunun ortaya çıkmasını engelleyici adımlar da atmışsa bu durumda ceza 14 yıldan 20 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası olacak ve ayrıca adli para cezasının miktarı kripto varlık hizmet sağlayıcının ve müşterilerinin uğradığı zararın 3 katından az olmayacaktır.
2.6. Faaliyet İzni Kaldırılan Kripto Hizmet Sağlayıcının Menfaat Temini
Faaliyet izni kaldırılmış olan bir kripto varlık hizmet sağlayıcının ortaklarının, kendi kontrollerinde olan kripto varlıkları kendilerinin veya başkalarının menfaatlerine kullandırmak suretiyle, kripto varlık hizmet sağlayıcıyı veya müşterilerini zarara uğratmaları da zimmet olarak kabul edilmiştir ve bu suçları işleyenler hakkında 12 yıldan 22 yıla kadar hapis ve 20.000 güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.
2.7. Güveni Kötüye Kullanma
Aşağıdaki fiiller sermaye piyasası suçları kapsamında güveni kötüye kullanma suçunun nitelikli hali olarak kabul edilmiş ve hükmolunacak cezanın da 3 yıldan az olamayacağı hükme bağlanmıştır.
- Yatırım kuruluşuna, fon kuruluna ve teminat sorumlularına; sermaye piyasası faaliyetleri sebebiyle veya emanetçi sıfatıyla veya idare etmek için veya teminat olarak veya her ne nam altında olursa olsun, tevdi veya teslim edilen sermaye piyasası araçları, nakit ve diğer her türlü kıymeti kendisinin veya başkasının menfaatine satmak, kullanmak, gizlemek veya aldığını inkar etmek.
- Yönetim, denetim veya sermaye bakımından dolaylı veya dolaysız olarak ilişkili bulunduğu diğer bir teşebbüs veya şahısla emsallerine göre bariz şekilde farklı fiyat, ücret ve bedel uygulamak, örtülü işlemlerde bulunarak halka açık ortaklıkların karını veya mal varlığını azaltmak.
- Halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıklarının, yönetim, denetim veya sermaye bakımından doğrudan veya dolaylı olarak ilişkide bulundukları gerçek veya tüzel kişiler ile emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel, şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapmak veya işlem hacmi üretmek gibi işlemlerde bulunarak karlarını veya malvarlıklarını azaltmak veya karlarının veya malvarlıklarının artmasını engellemek.
2.8. Sahtecilik
Yatırım kuruluşu, 58 inci madde kapsamındaki fon kurulu ve 59 uncu madde kapsamındaki teminat sorumluları bünyesinde tutulan kayıtları bozan, yok eden, değiştiren veya erişilmez kılan kişiler, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Ancak 5237 sayılı Kanunun belgede sahtecilik suçuna ilişkin hükümlerinden mahkumiyete bağlanan kanuni sonuçlar, bu suçtan mahkum olanlar hakkında da uygulanır.
2.9. Bilgi ve Belge Vermeme
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından veya kanunla görevlendirilenler tarafından istenen bilgi, belge ve kayıtları hiç veya istenen şekliyle vermeyen ve bu yolla belge ve kayıtları gizleyenler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezası öngörülmüştür.
2.10. Denetim Görevini Engelleme
Sermaye Piyasası Kurulu tarafından veya kanunla görevlendirilen kişilerin denetim görevlerini yapmalarını engelleyen kişiler içinse 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile düzenlenmiştir. Ayrıca denetimi engelleme sırasında görevli kişilere karşı cebir veya tehdit kullanılmış ise halinde ayrıca TCK hükümlerine göre de ceza verilecektir.
2.11. Defter, Kayıt ve Raporlarda Usulsüzlük
Kanunen tutmakla yükümlü oldukları defter ve kayıtları kasten usulüne uygun tutmayanlar ve saklamakla yükümlü oldukları defter ve belgeleri kasten yasal süresince saklamayanlar hakkında 6 aydan 2 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası düzenlenmiştir. Bunun yanı sıra kasıtlı olarak finansal tablo ve raporları gerçeğe aykırı şekilde düzenleyenler, gerçeğe aykırı hesap açanlar, kayıtlarda muhasebe hilesi yapanlar, yanlış veya yanıltıcı bağımsız denetim ve değerleme raporu düzenleyenler ile düzenlenttirenler hakkında TCK’ya göre ceza verileceği hükme bağlanmıştır.
3. Sermaye Piyasası Suçlarında Erişim Engelleme
Sermaye piyasası mevzuatına aykırı veya izinsiz şekilde sermaye piyasası faaliyeti yürütülen internet siteleri de erişim engelleme kararı verilebilecek durumlar arasında yer almaktadır. Ancak kanun garip bir şekilde yalnızca 109. maddedeki usulsüz halka arz ve izinsiz sermaye piyasası faaliyeti suçları bakımından erişim engelleme verilebileceğini düzenlemiştir.
Madde 107’deki piyasa dolandırıcılığı ve spekülasyon içerikli suçlar erişim engelleme kapsamı dışında bırakılmıştır. Dolayısıyla her ne kadar forex dolandırıcılığı suçu ve yatırım danışmanlığı dolandırıcılığı suçları izinsiz sermaye piyasası faaliyetinde bulunma suçunu içerebildiği için bu tür suçların işlendiği sitelere bu anlamda erişim engelleme kararı verilebilecektir. Ancak Sermaye Piyasası Kanunu’nun 107. maddesi de erişim engelleme kararı verilebilecek sermaye piyasası suçları kapsamına alınabilirdi görüşündeyiz.
