Israrlı Takip Suçu

Israrlı Takip

Israrlı takip suçu, bir kişinin bir fail tarafından istemsiz ve tekrarlı şekilde izlenmesi veya çeşitli şekillerde takip edilmesidir. Nitelik itibariye siber zorbalık kapsamına giren ve Batı ülkelerinde “stalking” olarak bilinen bu suç tipin Türk Ceza Kanunu’na uyarlanarak aktarılmıştır. Bu eylemin suç olarak tanımlanmasının sebebi, bu tür rahatsız edici takip eylemlerinin daha önce önce tek başına suç oluşturmuyor ve yaptırımsız kalıyor olmasıdır. Dolayısıyla kanundaki boşluk bu suçun TCK’ya eklenmesiyle giderilmiştir. Gerçekten ısrarlı takip suçunda, fail mağduru takip etmek dışında suç teşkil eden başka bir eylemde (hakaret, tehdit, taciz vs) bulunmuyorsa, salt takip eylemi ceza hukuku anlamında suç teşkil etmiyordu. Ceza kanunlarındaki bu boşluk zamanla doldurulmuş ve pek çok gelişmiş ülkede ısrarlı takip eylemi suç kapsamına alınmıştır. TBMM’da kabul edilen kanun teklifi ile birlikte bu eylemler ülkemizde de TCK 103/A maddesinde suç olarak tanımlanmıştır. Söz konusu yasa değişikliğinin resmi gazetede 27 Mayıs 2022 tarihinde yayınlanması ile birlikte yürürlüğü başlamıştır.

Günümüzde özellikle kadınlara, boşanma aşamasındaki eşlere, çocuklara ve sosyal medya ortamlarında dijital kullanıcılara karşı takip davranışları son zamanlarda artış gösterdiğinden bu düzenleme ülkemiz açısından kritik bir dönüm noktası sayılabilir. Israrlı takip yalnızca fiziki bir takip değildir, dijitalleşmenin gelişmesiyle sosyal medya kullanımının kolaylaşması nedeniyle insanlar arasında yaygınlaşması, suçları da sosyal medya platformlarına taşımıştır. Dolayısıyla bu mecralarda işlenen suçlar, failin anonim olmasıyla ve internet üzerinden baskıyı sürekli hale getirebildiğinden mağdur açısından süreç çok daha yorucu ve yıpratıcı bir hale gelmektedir. Bu bağlamda kanunlar, kişilerin günlük hayatında huzurunu bozarak güvenlik endişesi yaşamlarına maruz bırakan bu davranışları ayrı bir suç tipi başlığında değerlendirerek klasik ceza hukukundan farklı olarak failin eyleminin somut bir zarar doğurması aranmadan, failin eyleminin zarara dönüşmeden koruma sağlanması amacı hakim olan önleyici ve koruyucu tedbirler almıştır.

Bireylerin kendilerinin ve yakın çevrelerinin özel hayatına, güvenliğine, huzuruna, psikolojik ve sosyolojik bütünlüğüne darbe vuran ısrarlı takip suçu, fiziksel takipten dijital zorbalığa kadar pek çok davranış biçimini kapsamaktadır. Mağdurun kendisini güvensiz hissediyor oluşu dahi, suçun oluşması için yeterlidir. Getirilen düzenlemeler ile mağduriyet yaşayan kişiler kanun tarafından ciddi bir korumaya alınmıştır.

1. Israrlı Takip Suçu Düzenlemesi

TCK madde 123/A’daki düzenleme şu şekildedir:

(1) “Israrlı bir şekilde; fiziken takip etmek ya da haberleşme ve iletişim araçlarını, bilişim sistemlerini veya üçüncü kişileri kullanarak temas kurmaya çalışmak suretiyle bir kimse üzerinde ciddi bir huzursuzluk oluşmasına ya da kendisinin veya yakınlarından birinin güvenliğinden endişe duymasına neden olan faile 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası verilir.

(2) Suçun; 

a) Çocuğa ya da ayrılık kararı verilen veya boşandığı eşe karşı işlenmesi, 

b) Mağdurun okulunu, iş yerini, konutunu değiştirmesine ya da okulunu veya işini bırakmasına neden olması, 

c) Hakkında uzaklaştırma ya da konuta, okula veya iş yerine yaklaşmama tedbirine karar verilen fail tarafından işlenmesi, 

halinde faile 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.”

Kanun metninden anlaşılacağı üzere söz konusu suç seçimlik hareketli bir suçtur ve suçun maddi unsurları şunlardır:

• Israrlı bir şekilde fiziken mağduru takip etmek, veya
• İletişim araçları, bilişim sistemleri veya üçüncü kişiler aracılığıyla temas kurmaya çalışmak,
• Netice olarak huzursuzluğa veya güvenlik endişesine neden olmak.

2. Suçun Ağırlaştırıcı Sebepleri

Israrlı takip suçunun ağırlaştırıcı sebepleri madde metninde üç ayrı unsur olarak belirtilmiştir. Buna göre suçun;

• Çocuğa karşı,
• Ayrılık veya boşanma kararı verilen eşe karşı,
• Mağdurun okulunu, iş yerini, konutunu değiştirmesine veya okulunu ya da işini bırakmasına neden olacak şekilde,

işlenmesi halinde suçun cezası bir kat artacak ve ceza 1 ila 3 yıl arası hapis cezası olacaktır.

Kanun yapıcı TBMM, suçun özellikle çocuklara ve ayrılık ya da boşanma kararı verilen eşe karşı işlenmesini cezayı artırıcı sebep saymıştır. Bunun yanında, işlenen ısrarlı takip suçu nedeniyle mağdurun evini, iş yerini veya okulunu değiştirmesi ya da işini veya okulunu bırakmak zorunda kalması da ağırlaştırıcı sebep teşkil etmektedir.

3. Suçun Farklı Perspektifleri

Israrlı takip yalnızca ceza hukuku açısından değil; psikolojik, teknolojik ve sosyolojik açılardan da değerlendirilmelidir.

Çoğu zaman ısrarlı takip suçu, failin mağdur ile kuruduğunu zannettiği ilişki üzerinden takıntılı bir şekilde gerçekleşir. Mağdur, faili defalarca kez reddetmiş olsa da fail takıntısına dayanarak takibine devam eder. Bu bağlamda mağdur, ısrarlı takibe maruz kaldığı süre boyunca ve hatta sonrasında dahi sürekli tedirginlik halinde olabilir, uyku bozuklukları yaşayabilir, panik atak ve anksiyete nöbetleri geçirebilir, sosyal çevresinden kendini korkuları sebebiyle bilinçli bir şekilde izole edebilir yani günlük hayatını normal bir şekilde sürdüremez hale gelir. Dolayısıyla düzenlenen kanun yalnızca. Cezalandırma amacı gütmeyerek mağdurun normal yaşantısının da korunmasını sağlar.

Günümüzde ısrarlı takip suçunun işlenen büyük bir kısmının sosyal medya üzerinden gerçekleşmesi nedeniyle her kullanıcının bireysel tedbirini almasını önermekteyiz. Fail, mağdurun çeşitli sosyal medya hesaplarına erişerek bu hesaplar üzerinden elde ettiği bilgilerle paylaşımları sürekli kontrol edebilir, kendine yeni sahte hesaplar açarak sürekli iletişim kurmaya çalışabilir, mağdurun arkadaşı olabilecek üçüncü kişiler üzerinden iletişime geçmeyi deneyebilir, sürekli aramalara maruz bırakabilir, konum takibi sağlayan uygulamalar yükleyerek takibi fiziki boyuta taşıyabilir, sürekli mesaj veya mail gönderimi yapabilir. Dolayısıyla mağdur kendini dijital ortamda dahi güvende hissedemez. Bu bağlamda her sosyal medya kullanıcısı, kişisel verilerinin gizliliğine dikkat etmelidir.

Israrlı takip davranışlarının sosyal hayata vurumunda ise, bu davranışın temelinin çiftlerin arasındaki romantik ilişkiye dayandırıldığını gözlemlemek mümkündür. Geleneksel bir kanı olan ve karşı tarafı ikna edebilmek için başvurulan ısrar yöntemi, fail tarafından yanlış anlaşılarak mağdur açısından bireysel hak ihlali oluşturabilir.

4. Örnek Durumlar ve Mağdurun Hayatına Etkileri

Kişinin ısrarlı takip suçuna maruz kalıp kalmadığını anlaması çok keskin sınırlara sahip olmadığından karmaşık gelebilir. Mağdura kaygı ve huzursuzluk yaratan tüm durumlar kendisi tarafından objektif bir şekilde değerlendirilmelidir. Örneğin; bir kişinin kendisine engellemesine rağmen sürekli olarak mesaj atması veya araması, sosyal medya hesaplarından takip isteğini reddedilse dahi sürekli olarak göndermesi, bir kişinin işyeri veya evinin önünde sürekli olarak beklemesi, üçüncü kişiler vasıtasıyla kendisine ulaşılmaya çalışılması, ev veya işyeri adresinin gizlice öğrenilip eşya, hediye, çiçek gönderilmesi gibi davranışların tamamı bu değerlendirmeye tabi olarak suç teşkil etmektedir.

Bu durumları yaşayan mağdurun, hissettiği kaygı ve korku duygularından arınmak için ev değişikliği yapması, iş yerini değiştirmek zorunda kalması, kullandığı günlük yürüme veya toplu taşıma güzergahlarını değiştirmek zorunda kalması, can ve mal sağlığından şüphe etmesi sebebiyle izole olarak dışarı çıkmaması gibi hayatında yaptığı somut değişiklikler mağdurun hem sosyal hem ekonomik yaşamını etkilemekte ve bireyin özgürlük alanını daraltmaktadır. Bu bağlamda değişikliklere maruz kalınması da ağırlaştırıcı sebep olarak düzenlenmiştir.

5. Mağdurlar İçin Hukuki Destek

Israrlı takip mağdurları yaşanacak en ufak bir endişede uzman bir avukatın desteğiyle yetkili mercilere başvurmak çok önemlidir. Ayrıca savcılık başvurusu yanında uzaklaştırma kararı ile ek hukuki destekler alınabilmektedir. Eğer mağdur sosyal medya üzerinden takip ediliyor ve sahte sosyal medya hesapları ile rahatsızlık verliyorsa internetten içerik kaldırma ve sosyal medya kapatma gibi internet hukuku tedbirleri de alınabilmektedir.